Birçok inovasyonun topluma hizmet eden sosyal bir boyutu var. İnovasyonun sosyal boyutunun en net şekilde görüldüğü bir alan sağlıkta inovasyon. Sağlık inovasyonları yalnızca bireylerin hayatını iyileştirmekle kalmıyor, aynı zamanda toplumun kaynaklarının da daha verimli kullanılmasını sağlıyor. Temel amaçlar, sağlık hizmetlerini kişilere taşımada verimsizliğin azaltılması, hizmete erişimin kolaylaştırılması, maliyetlerin düşürülmesi, kalitenin arttırılması, ve tıbbın kişiye özgü hale getirilmesi.
Sağlık inovasyonlarında ABD başı çekiyor, ancak Türk doktorlarının ve şirketlerinin de önemli başarıları var.
DİJİTAL SAĞLIK
Sağlıkta inovasyonun en önemli itici gücü teknolojideki gelişmeler. Bunlardan tıp alanındaki iki gelişme tanı teknolojileri ve gen bilimi. Tanı teknolojileri, yüksek özellikli görüntüleme teknolojilerinin gelişimi ile sürekli ilerliyor. Gen bilimindeki en büyük sıçrama ise insanların genlerinin haritalanması ile yaşandı. Genler bir organizmanın kalıtsal malzemesi olarak tanımlanabilir. Gen haritalama ise kişilerin hangi hastalığa ne derece açık olduklarını ve çeşitli ilaçlara duyarlıklıklarını gösteren bir metodoloji. Meşhur artist Angelina Jolie gen haritalama yaptırdıktan sonra yüksek göğüs kanseri riski taşıdığını öğrenince iki göğsünü birden aldırdı. Gelecekte bu tarz radikal önlemlerin de gerekli olmayacağı öngörülüyor. Kan dolaşımındaki bir sensör ilk plazma işaretini aldığında akıllı telefona bir kanser uyarısı gönderebilecek.
250 yıl önce düşünür Voltaire, “doktorlar az bildikleri ilaçları, daha az bildikleri hastalıkları tedavi etmek üzere, hiç bilmedikleri insan için yazıyorlar” demiş. Neyse ki artık dijital sağlık sayesinde böyle olmak zorunda değil. Kişilerin kendilerinin ve ailelerinin sağlığını daha iyi izlemeleri, yönetmeleri, ve iyileştirmeleri için teknolojiden yararlanmaları dijital sağlık alanını tanımlıyor. Başta internet olmak üzere, bulut bilişim, nesnelerin interneti, giyilebilir bilişim, kablosuz cihazlar, ve mobil teknolojiler gerekli altyapıyı oluşturuyor. Sonuçta ortaya m-Sağlık, Sağlık 2.0, e-Sağlık, Tele Tıp, Kişisel Tıp, Bağlı Tıp diye adlandırılan alanlar çıkıyor. Dijital tıp inovasyonları öyle bir patlama içinde ki 3-Boyutlu Baskı ile gerçek dokudan insan organları yapılmaya başlandı. Eskimeyen, parçaları değişebilen bir insan vücudu düşünebiliyor musunuz?
“HASTA ŞİMDİ SİZİ GÖRECEK”
Dijital sağlık konusunda bir uzman olan Dr. Eric Topol, insan vücudu verilerinin sayısallaştırılmasından bahsediyor. “Hasta Şimdi Sizi Görecek” adlı kitabında akıllı telefonların tıbbın Gütenberg matbaası olduğunu söylüyor. Gerçekten de özellikle son 2-3 yılda mobil sağlık alanında inanılmaz gelişmeler yaşanmakta. Son iPhone modelinin getirdiği en önemli yeniliklerden biri sağlık uygulaması.
Akıllı telefonlar için çok sayıda sağlık uygulaması ya şimdiden var, ya da tasarım aşamasında. Diyelim ki cildinizde bir kızarıklık var. Bir uygulama ile fotoğrafını çekiyorsunuz. Kısa bir süre içinde özgün bir algoritma size teşhisi yolluyor. Öneriler veya doktora görünme uyarısı gönderiyor. Akıllı telefonlar ve bağlı giyilebilir aksesuarlarla nabız ve tansiyon ölçülebiliyor, ve hatta EKG çekilebiliyor. Benim de denediğim Sleep Timer uykunuzu denetleyen ve gece boyu dakika dakika kaydeden, sabah da size raporlayan müthiş bir uygulama. Örneğin GE’nin Vscan cep ultrasonu zaman içinde stetoskopu tarihe karıştıracak gibi görünüyor. iRhythm firmasının iki hafta vücutta taşınan, sonra da analiz için postayla yollanan yapışkanlı yaması da hiç pratik olmayan, her tarafından kablolar sarkan Holter cihazlarını tarihe gömebilir. Corventis’in su geçirmez bir yara bandı şeklindeki Piix monitoru kalp krizini önceden öngörüp hayat kurtarabiliyor. Glukoz seviyesini sürekli ölçen ve alarm veren cihazlar da gelişme aşamasında. Eskiden ancak hastanede yapılabilen gözlem altında tutma işini artık ev konforunda uzaktan yapmak ve hastanelerde gerekli yatak sayısını azaltmak amaçlardan biri. Akıllı telefonlarla doktorlarla video konsültasyon da yapılabiliyor. ABD’de 2014’de yapılan her altı doktor ziyaretinden biri sanal idi.
Sağlıkta inovasyon gelişim süreci teşhisten hastalık yönetimine, ve öngörüden önlemeye doğru bir sıralama izliyor. Güçlenen eğilim, teknoloji ile birlikte hastaya daha fazla rol verme, ve hangi noktada hekime başvuracağını yönlendirme yönünde.
Ali Özgenç
Keiretsu Forum Türkiye YK Üyesi
ali@algoritmaconsulting.com
“Vücudunuzun eskimediğini, parçalarının değişebildiğini, bir sorun olduğunda size sinyal verdiğini düşünebiliyor musunuz?”