“Blokzincir teknolojisi insanlık için değerli her türlü şeyin kaydını tutmakta kullanılabilir.”
Finans sektöründe inovasyon 2008 yılında yaşanan global durgunluktan sonra birçok kişinin kuşkuyla yaklaştığı bir şey. Bu dönem sonrasında özellikle ABD’de sektör üzerindeki regülasyon baskısı çok arttığı için bankacılar içe dönüp yasal uygunluk ve risk yönetimine konsantre oldular. Bu da özellikle müşteriye dönük fonksiyonlarda bir inovasyon boşluğu doğurdu. Bu boşluğu da büyük ölçüde teknoloji alanında yoğunlaşan StartUp’lar doldurdu.
Türkiye’de ise bankalarla ilgili düzenlemelerin çoğu 2001 yılı sonrasında yapıldığı için, 2008 ve sonrası dönemde Türk bankaları inovasyona yöneldiler. Daha önce de söyledim, şimdi de söylüyorum, Türk bankacılık sektörü dünyanın en inovatif bankacılık sektörlerinden biridir. Bugüne kadar inovasyon konusuna çok sistemli yaklaşmamış ise de yine de dünyada birçok ilki gerçekleştirmiştir. Şu anda dünyada finans sektörü üzerinde yeniden düzen bozucu inovasyon rüzgarları esiyor. Süregiden, kanıksanmış bazı uygulamaları geçersiz kılabilecek önemli gelişmeler var.
FINTECH PATLAMASI
Finansal inovasyonlar yeni şeyler değil. Dünyada dolanan para havuzu sürekli egzotik yatırım araçları arıyor, çünkü en kârlı yatırım araçları genelde en yenileri oluyor. Finansal inovasyonun arkasında riski azaltma veya kaydırma, temsil ve menkul değer ihraç maliyetlerini azaltma, vergi bakış açıları, mevzuatla ilgili hareketler, faiz ve kurlardaki volatiliteyle ilgili hareketler, ve teknolojik gelişmeler gibi dürtüler var. Bu tip inovasyonlar kurum içine dönük veya müşteriye dönük olabiliyorlar.
Finansal inovasyonlar ile teknolojinin buluşma noktasında yer alan inovasyonlar için son dönemde yaratılan kısaltma Fintech İnovasyonları. Bugün bu konunun daha fazla konuşuluyor olmasının ana nedeni ise, fintech’de hem başta bankalar olmak üzere yerleşik kurumlar, hem StartUp’lar, hem de müşteriler için önemli fırsatlar yatıyor olması. Aslında fintech de yeni bir şey değil. 1950’lerde çıkan kredi kartları, 1960’larda bankamatikler, 1970’lerde elektronik borsa işlemleri, 1980’lerde banka veri işleme ve kayıt sistemleri, 1990’larda internet ve online brokerlik hep fintech inovasyon örnekleri. 2000’lerin ilk bölümünde ise teknolojinin gelişmesi ile ödeme uygulamaları, mobil cüzdan, kitle fonlaması, online borç verme platformları, ve Robo-Danışmanlar gibi uygulamalar var. Mevcut bankacılık hizmetleri düşünüldüğünde bunların o hizmetlerden bazılarının yerine geçme potansiyeli yüksek.
Fintech inovasyonları ödemeler, ticaret ve yatırım, kredi verme ve fonlama, bitcoin gibi kripto para birimleri, kişisel finansal planlama, bankacılık ve sigorta, dolandırıcılık önleme ve benzeri alanlarda ürünler çıkartıyor. Bu inovasyonları algoritmik, gerçek zamanlı analiz, yapay zeka, makine öğrenmesi, büyük veri, siber güvenlik teknolojileri destekliyor. Fintech inovasyonlarının gündeme gelmesinde etkili olan bir önemli teknoloji de bitcoin’in arkasındaki blokzincir teknolojisi.
BLOKZİNCİR DEVRİMİ
Daha çok bitcoin para biriminin arkasındaki teknoloji olarak bilinen blokzincirin etkileri aslında çok daha geniş olacak. Blokzincir, iki taraf arasındaki işlemlerin anında, pürüzsüz, anonim, ve güvenli bir şekilde yapılmasını sağlayan, basit ama zekice tasarlanmış bir çevrimiçi protokol. Blokzincir temelde büyük bir global ağda aynı anda birçok kopyası olan, halka açık bir hesap ve kayıt defteri. Bu özelliği nedeniyle hiç kimsenin mülkiyetinde veya kontrolunda değil, üzerinde oynanması mümkün değil, ve çok güvenli. Blokzincirdeki her kullanıcı sistemin her tarafına erişebiliyor ve bir hesaptan diğer hesaba transferler güvenli ve doğrulanabilir bir şekilde kaydediliyor. Bu işlemler sırasında taraflar anonim olmayı seçebiliyorlar, ancak 3. Şahıslar işlemin yapıldığını doğruluyorlar. Anonimlik uzun şifreli anahtarlarla sağlanıyor.
Blokzincirin çok önemli bir etkisi, geleneksel aracıları aradan çıkararak işlem maliyetlerini azaltması hatta yoketmesi. Bu teknoloji bugün bankacılık hizmetlerinden yararlanamayan dünyanın fakir bölgelerindeki iki milyar insan için bir devrim niteliğinde. Blokzincirin bankalar, avukatlar, ve brokerler gibi profesyonel aracılar üzerinde uzun vadeli etkileri çarpıcı olabilir, ancak bu etki olumsuz olmak zorunda değil. Bank Santander’in Innoventures birimi 2022 yılında blokzincir teknolojisinin bankalara yılda 20 milyar Dolar tasarruf sağlayacağını belirtiyor. İşlemlerin bankalara maliyeti de büyük. 2015 sonu itibariyle 50 büyük banka blokzincir girişimleri başlatmış durumda.
Blokzincir teknolojisi insanlık için değerli her türlü şeyin kaydını tutmakta kullanılabilir. Noterlerce yapılan bütün işlemler, borsa işlemleri, nüfus kayıtları, oy verme işlemleri, sigorta kayıtları bu modele dönebilir. Büyük bir devrimin eşiğindeyiz.
Ali Özgenç