“Üstel teknolojilerle sektörden on kat hızlı büyümek mümkün”
Üstel (“Exponential”) Teknolojiler her dönemde performansı veya yeteneği katlanan veya maliyeti yarıya düşen teknolojilere verilen ad. Yapay Zeka, Eklemeli (3D)Üretim, Robotik, VR-AR-MR, Drone’lar, Dijital Biyoloji, Üstel Teknolojilere örnekler. Bu teknolojiler üzerinde en çok yorum yapan Singularity University’den Ray Kurzweil, neden üstel olduklarını şöyle açıklıyor. “Lineer olarak 30 adım atarsanız 30 adımlık yol gidersiniz, ancak üstel olarak adımların uzunluğunu her seferinde iki katına çıkarırsanız 30. adımda bir milyar metrenin üzerinde yol gitmiş olursunuz. Bu da dünyanın etrafını 26 kere dönme veya aya 2.5 kere gitme ile eşdeğerdir.”
KATLANARAK BÜYÜME
2005 yılında internete bağlı cihaz sayısı 500 milyon idi. 2015’de bu sayı yaklaşık 14 milyara çıktı. 2025’de 75 milyara, 2035’de ise bir trilyona çıkması öngörülüyor. İnternet şu anda dünyanın sinir sistemini oluşturuyor, bağlı cihazlar da sinir uçlarını. 3D Baskı şu anda 750’nin üzerinde malzeme ile yapılabiliyor. Bunların içinde plastik ve metaller olduğu gibi biyolojik hücreler de var. 3D baskı ile ihtiyaç olan yerde ve anda üretim ise stok, navlun ve israfı yok edebilir. 1970’lerde Uzay Mekiğinde bir dolap büyüklüğünde ve $200.000 değerinde olan sensörler, bugün tırnak büyüklüğünde ve 10¢ değerinde. Üstel teknolojiler, örneğin drone’lar yeni değil, ancak hem ciddi şekilde ucuzlayarak ticari ürünlere girebilir hale geldiler, hem de bu teknolojiler bir araya geldiklerinde etkileri çok yüksek. Drone’lar ilk çıktığında milyonlarca Dolar iken şimdi bir marketten 200 TL’ye alabilirsiniz.
Singularity University kurucularından Peter Diamandis Bold adlı kitabında Üstel Teknolojilerin altı aşamasından bahsediyor. Üstel büyüme eğrisine girmede birinci aşama Dijitalleşme, daha sonra Aldatıcı Büyüme aşaması var. Dijital fotoğraf makinelerinde ilk yıllarda Megapixellerin ikiye katlanması dikkati çeker ölçekte değildi. 0.01, 0.02, 0.04, 0.08 şeklinde büyüyen, rakamlar çok küçük olduğu için lineer gibi görünen bir artış vardı. Üstel artışın özelliği ilk başta yavaş fakat sonradan çok hızlı bir büyüme eğrisi çizmesi. Yerleşik şirketleri gafil avlayan da bu! Daha sonraki aşama, yapılan inovasyonun mevcut uygulamaları geçersiz kıldığı, düzeni sarsan Yıkıcı Kırılma (“Disruption”). Bir sonraki aşama, bazı nesneleri Sanallaştırarak fiziksel ürünü ortadan kaldırma. Nitekim, akıllı telefonların yaygınlaşması ile GPS, kamera, müzik, kitaplar, video, pusula, harita vs. önemli ölçüde sanallaştı. Daha sonra gelen aşama, yerleşik ürünlerin ticari değerinin çakıldığı Değersizleştirme. Gazete seri ilanlarının sanal pazaryerlerine kayması veya çok ucuza müzik servislerine üye olma bunun örnekleri. Son aşama ise, bilginin veya ticari emtianın bedavaya yakın bedelle dünyaya yayıldığı Demokratikleşme. Çok pahalı olan dünyanın en gözde üniversitelerinin derslerine bugün isteyen oturduğu yerden üstelik bedava erişebiliyor. Üstel teknolojilerle çalışan küçük bir şirket, yerleşik dev bir şirketi işinden edebilir. 1976 yılında ilk dijital kamerayı geliştiren Kodak zirvede olduğu noktada 145.000 kişinin çalıştığı $28 milyar ciro yapan bir devdi. Kodak’ın iflasını istediği 2012 yılında Facebook tarafından $1 milyara alınan Instagram’da yalnızca 13 kişi çalışıyordu.
AYIRDEDİCİ 11 ÖZELLİK
Üstel teknolojilerle benzerlerinden en az on kat hızlı büyüyen, fakat daha az kaynak kullanan şirketlere de Üstel veya ExO şirketler deniliyor. Amazon, Uber, AirBnb, Spotify, Netflix gibi şirketler ve birçok başkası bu kategoride. ExO Organizasyonlar terimini ilk ortaya atan Salim Ismail’e göre bu şirketlerin 11 özelliği var. Bunlardan en önde geleni bir Büyük Dönüşüm Amacı. Başka bir deyişle şirketin varoluş nedeni, yani Misyonu. Ancak bu misyon dünya ve toplum için de birşeyler ifade etmeli. Örneğin Hyperloop’un Dönüşüm Amacı “Kara Ulaşımında Devrim Yaratmak”. Bu Amaç dışında beş içe dönük, beş de dışa dönük özellik var.
İçe dönük özellikler, Arayüzler, Göstergeler, Deney Yapma, Özerklik ve Sosyal Teknolojiler. Arayüzler dışardan gelen girdilerin algoritmalar ve otomatik iş akışları ile içeride doğru noktaya erişmesini tanımlıyor. Göstergeler, performans ölçütlerinin çalışanlar tarafından gerçek zamanlı olarak izlenmesi ile ilgili. Hızlı Deney Yapma ve hızlı geri-bildirim çevrimleriyle süreçleri iyileştirme bir diğer özellik. Özerklik ile az kademeli yapılarla çeviklik, hızlandırılmış öğrenme ve tepki süreleri sağlama kastediliyor. İletişim her organizasyonda en önemli konulardan biri. Sosyal Teknolojilerle de gerçek-zamanlı ve gecikmesiz bir iletişim sağlamak mümkün.
ExO Şirketlerin dışa dönük tipik özellikleri ise Danışman Kullanımı, Topluluk Yaratma, Algoritmalar, Sahip Olma Yerine Kullanma ve Angajman. Hızlı ve esnek davranabilmek ve işin getirdiği karmaşa ile başa çıkabilmek için ExO’lar bordroyu büyütmek yerine Danışman kullanıyor. Bir Topluluk oluşturup oradan taze fikirler alıyor ve bu toplulukla birlikte büyüyorlar. ExO’ların temel özelliklerinden biri bilgi ve algoritma tabanlı olmaları. Makine öğrenmesi teknolojilerini kullanarak algoritmalarını geliştiriyorlar. Danışman kullanımı gibi makine, bina vb. duran varlıkları da sahip olmak yerine kiralama, paylaşma yoluyla kullanmayı tercih ediyorlar. Bunun istisnası kendi Know-How’larına dönük kritik kalemler. Son olarak da kullanıcı Angajmanı yaratmayı hedefliyorlar.
Önemli bir nokta, bugün çok küçük olan fakat hızla büyüyen ve potansiyeli olan birçok şirket de bu kategoride.